Ассалому -алайкум!

Сизларга устозим Ўлмасбек Самарқандийнинг "Менинг дардим" -деб , номланган шеърини устозларим Баҳром Абдуллаев ҳамда Дилсўз(Мамлакат Абдумаликова)-лар ўргатган шеър илмига таянган ҳолда, таҳлиллаб бермоқни жоиз топдим!

Дунё -асли оломонтўп кема, эй дўст,
Дунё қолиб менинг ғамим ема, эй дўст,
Одамлардан олис кетдинг, дема эй дўст,
Одамларнинг орасида-менинг дардим.

Умрим ўтар, мусибатда йўқ адоғлар,
Кўзим йиғлар, юзсиз юзим кўнгил чоғлар,
Кетмас сира, тақдиримга тушган доғлар,
Ўшал тақдир қорасида-менинг дардим.

Дард туғилмиш ёноғи ёш тунлар учун,
Кўзи боғлиқ ё забони жимлар учун,
Бир тоғ эрур менинг дардим, кимлар учун,
Кимлар учун норасида, менинг дардим.

Ҳаққа тўлов-бутун жоним, қайтим ярим,
Жон омонат, жонталошлик пайтим ярим,
Шеър бошласам...умрим битса...байтим ярим,
Битмаган шеър чорасида-менинг дардим.

Равон йўлда қоқилганим бахт бўлдими,
Ўз ўтимда ёқилганим бахт бўлдими,
Онам сочин оқ қилганим бахт бўлдими,
Ҳар сочи оқ толасида-менинг дардим.

Тирикликдан йўқ нишона, ҳаёт сўқир,
"Исминг Ўлмас, ўлмагайсан..."-дерлар нуқул,
Куни етса яшайверар, ўлмаган қул,
Ўлмаган қул ноласида-менинг дардим.

... Ҳеч замонда шоир кўнгли бутун бўлмас,
Ярим кўнглим порасида-менинг дардим.

Таҳлил натижаси:

Дунё -асли оломонтўп /кема/, эй дўст, 4+4+4=12 бўғин(иғроқ)
Дунё қолиб менинг ғамим /ема/, эй дўст, 4+4+4=12бўғин(таблиғ)
Одамлардан олис кетдинг, /дема/ эй дўст, 4+4+4=12бўғин(таблиғ)
Одамларнинг орасида-менинг дардим. 4+4+4=12бўғин(иғроқ)

Биринчи банд тўлиқ(тоқ)қофияда ёзилган (ке-ма,е-ма,де-ма)

Умрим ўтар, мусибатда йўқ /адо"ғ"лар, /4+4+4=12бўғин(таблиғ)
Кўзим йиғлар, юзсиз юзим кўнгил /чо"ғ"лар/,4+4+4=12бўғин(иғроқ)
Кетмас сира, тақдиримга тушган /до"ғ"лар,/ 4+4+4=12бўғин (таблиғ)
Ўшал тақдир қор"а"сида-менинг дардим. 4+4+4=12 бўғин(таблиғ)

иккинчи банд мутлоқ қофияда ёзилган (а-доғ-лар, чоғ-лар,доғ-лар)


Дард туғилмиш ёноғи ёш /тунлар/ учун, 4+4+4=12бўғин(иғроқ)
Кўзи боғлиқ ё забони /жимлар/ учун, 4+4+4=12бўғин(таблиғ)
Бир тоғ эрур менинг дардим,/ кимлар /учун, 4+4+4=12бўғин(иғроқ)
Кимлар учун норасида, менинг дардим. 4+4+4=12бўғин(иғроқ)

учунчи банд тўлиқ (тоқ) ва тўлиқсиз (оч ) қофияда ёзилган(тун-лар,жим-лар,ким-лар)


Ҳаққа тўлов-бутун жоним, /қай"т"им /ярим, 4+4+4=12бўғин(иғроқ)
Жон омонат, жонталошлик пай"т"им ярим,4+4+4=12бўғин(иғроқ)
Шеър бошласам...умрим битса.../бай"т"им/ ярим, 4+4+4=12бўғин(таблиғ)
Битмаган шеър чор"а"сида-менинг дардим. 4+4+4=12бўғин (таблиғ)

тўртинчи банд тўлиқ(тоқ)қофияда ёзилган(қай-тим, пай-тим,бай-тим)


Равон йўлда /қоқи"л"ганим/ бахт бўлдими,4+4+4=12бўғин (таблиғ)
Ўз ўтимда/ ёқи"л"ганим/ бахт бўлдими, 4+4+4=12бўғин(иғроқ)
Онам сочин оқ қи"л"ганим бахт бўлдими, 4+4+4=12бўғин(таблиғ)
Ҳар сочи оқ тол"а"сида-менинг дардим. 4+4+4=12бўғин(иғроқ)

Бешинчи банд тўлиқ(тоқ ) қофияда ёзилган(қо-қил-га-ним,ё-қил-га-ним,қил-га-ним)


Тирикликдан йўқ нишона, ҳаёт/ сўқи"р", /4+4+4=12бўғин (иғроқ)
"Исминг Ўлмас, ўлмагайсан..."-дерлар /нуқу"л", /4+4+4=12бўғин(иғроқ)
Куни етса яшайверар, ўлмаган /қу"л", /4+4+4=12 бўғин(иғроқ)
Ўлмаган қул нол"а"сида-менинг дардим. 4+4+4=12бўғин(таблиғ)(сў-қир,ну-қул,қул)

олтинчи банд муқаййад қофияда ёзилган.

... Ҳеч замонда шоир кўнгли бутун бўлмас, 4+4+4=12бўғин(иғроқ)
Ярим кўнглим пор"а"сида-менинг дардим. 4+4+4=12бўғин(иғроқ)

еттинчи тўлиқсиз банд 1,2,3,4,5,6 -бандларнинг тўртинчи қаторларидаги қофияларига боғланган бўлиб,тўлиқ(тоқ)қофияда ёзилган.(о-ра-си-да, қо-ра-си-да, но-ра-си-да,чо-ра-си-да,то-ла-си-да, но-ла-си-да)

Шеърни таёқчалар билан қофияларини, сонлар билан гурухланиб келган туроқларини ва шеър вазнини, қавслар ичида ташбеҳларини, қўштирноқлар билан равийларини ва қайси қофияда ёзилганини аниқлаб чиқдим.Муаллиф тўртда қофия турларидан аъло фойдаланиб , ўз жойига туширибди, туроқларга тўлиқ бўлибди, вазни ҳам жойида.Ташбеҳларнинг барча туридан кенг моҳирона фойдаланибди.Қаторлардаги қофияларни бандга, бандларнинг тўртинчи қаторида келган қофияларни бандларнинг ўзига ўта қобилият лик билан боғлаган. Шеър содда бармоқ вазнида ёзилган бўлиб , жами етти банддан иборат.Олти банд а,а,а,б услубда, еттинчи банд а,б шеърий услубда ёзилган. Муаллиф шеърда ички хаётий кечинмаларини,умрнинг қисқалигини, тақдирнинг ёғдирган маломатларини , меҳр-оқибат рангларини ёритган. Шу жумладан шоир хаётига чуқур тўхталиб ўтган.Шеърнинг ҳар бандининг сўнгида такрорланиб келган "менинг дардим " жумласи радифдир.Туроқланиши: 4+4+4 уч грух тўрт бўғиндан. Ҳар бир қатордаги бўғинлар сони 12-бўғин.Кулмикацион нуқтаси охирги бандда.

Элёр Жўраев (Панжакентий)