3339
Jaholatga qarshi ma'rifat!
Xabarlar
Jaholatga qarshi Ma'rifat.
Yurtboshimiz Shavkat Mirziyoyev qayerga borsalar ushbu purma'no so'zlarni aytib xalqimizni ma'rifatli bo'lishga chaqiryaptilar. Biz ham bu chaqiruvga "labbay" deydigan vaqtimiz yetdi.
Mustabid tuzumda yetarlicha dinimizdan uzoqlashib ketdik, halol haromni farqiga bormaydigan, oxiratni o'ylamaydigan, gunohlarimizga tavba qilmaydigan holga yetib keldik.
Shu sababli ushbu forum ma'muriyatiga Islom uchun alohida bo'limni ochishni taklif berdim va ijobiy javob oldim.
Buning uchun tashakkurlarimni izhor qilaman.
Bo'limdan maqsad targ'ibot emas, siyosat yoki boshqa g'arazli narsalar emas, sof islomni qonuniy ro'yhatdan o'tgan kitoblar asosida, yurtimiz ulamolarining ma'ruzasi va maqolalari orqali tanishtiramiz, savollarga kitoblar va ulamolar oraali javob izlaymiz, ibrat va eslatmalar berib dinimizga to'g'ri kelmaydigan ishlardan ogohlantiramiz.
O'zingizni qiziqtirgan savollarni maxsus mavzularimizda yoki shaxsiy xabar orqali berishingiz mumkin bo'ladi.
Bu Muqaddas din haqida ochilgan bo'lim, bu yerda faqat ma'rifat oling, mavzulardan chetlashib, birovni haqorat qiladigan postlardan yiroq bo'ling, o'zimizni isloh qilaylik.
Alloh hammamizni to'g'ri yo'ldan adashtirmasin!
Yurtboshimiz Shavkat Mirziyoyev qayerga borsalar ushbu purma'no so'zlarni aytib xalqimizni ma'rifatli bo'lishga chaqiryaptilar. Biz ham bu chaqiruvga "labbay" deydigan vaqtimiz yetdi.
Mustabid tuzumda yetarlicha dinimizdan uzoqlashib ketdik, halol haromni farqiga bormaydigan, oxiratni o'ylamaydigan, gunohlarimizga tavba qilmaydigan holga yetib keldik.
Shu sababli ushbu forum ma'muriyatiga Islom uchun alohida bo'limni ochishni taklif berdim va ijobiy javob oldim.
Buning uchun tashakkurlarimni izhor qilaman.
Bo'limdan maqsad targ'ibot emas, siyosat yoki boshqa g'arazli narsalar emas, sof islomni qonuniy ro'yhatdan o'tgan kitoblar asosida, yurtimiz ulamolarining ma'ruzasi va maqolalari orqali tanishtiramiz, savollarga kitoblar va ulamolar oraali javob izlaymiz, ibrat va eslatmalar berib dinimizga to'g'ri kelmaydigan ishlardan ogohlantiramiz.
O'zingizni qiziqtirgan savollarni maxsus mavzularimizda yoki shaxsiy xabar orqali berishingiz mumkin bo'ladi.
Bu Muqaddas din haqida ochilgan bo'lim, bu yerda faqat ma'rifat oling, mavzulardan chetlashib, birovni haqorat qiladigan postlardan yiroq bo'ling, o'zimizni isloh qilaylik.
Alloh hammamizni to'g'ri yo'ldan adashtirmasin!
+ (1): MILAN,
Rahmat aytdi (2): MILAN, Unforgettable,
Bo'limga hech kimning ehtiyoji yoki qiziqishi yo'qligidan hamma aylanib o'tmoqda shekili...
SHAROF, # SHAROF (30.11.2017 / 07:43)
Capitan, Agar sizda Islomiy kitoblar bo'lsa joylangPlay marketda "Hilol eBook" degan dastur bor, shuni yuklab olsangiz Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining 3 ta kitoblari bepul tarzda taqdim qilingan, "Iymon", "Ochiq xat"(terrorchilarga qarshi) va Sog'lom bola haqida.
Endi diniy kitob o'qishni boshlamoqchi bo'lganlar birinchi bo'lib Iymon degan kitobni o'qib chiqishi kerak deb o'ylayman.
Shu kitobni tugatgach boshqa kitoblarga o'tilsa bo'ladi.
Capitan, Agar sizda Islomiy kitoblar bo'lsa joylangPlay marketda "Hilol eBook" degan dastur bor, shuni yuklab olsangiz Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining 3 ta kitoblari bepul tarzda taqdim qilingan, "Iymon", "Ochiq xat"(terrorchilarga qarshi) va Sog'lom bola haqida.
Endi diniy kitob o'qishni boshlamoqchi bo'lganlar birinchi bo'lib Iymon degan kitobni o'qib chiqishi kerak deb o'ylayman.
Shu kitobni tugatgach boshqa kitoblarga o'tilsa bo'ladi.
Capitan, # Capitan (30.11.2017 / 08:57)
SHAROF, Play marketda "Hilol eBook" degan dastur bor, shuni yuklab olsangiz Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining 3 ta kitoblari bepul tarzda taqdim qilingan, "Iymon", "Ochiq xat"(terrorcHilol eBookda kitoblar aaancha arzon, yani qogoz kitoblardan 10-20 barobar arzon, shunisi ham qulay.
Iymon kitobidan keyin albatta
Aqidatut Taxoviya
Kifoya
Ruhiy tarbiya
keyin esa sekin qiziqishga qarab o'qilvuradi
SHAROF, Play marketda "Hilol eBook" degan dastur bor, shuni yuklab olsangiz Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining 3 ta kitoblari bepul tarzda taqdim qilingan, "Iymon", "Ochiq xat"(terrorcHilol eBookda kitoblar aaancha arzon, yani qogoz kitoblardan 10-20 barobar arzon, shunisi ham qulay.
Iymon kitobidan keyin albatta
Aqidatut Taxoviya
Kifoya
Ruhiy tarbiya
keyin esa sekin qiziqishga qarab o'qilvuradi
+ (1): Capitan,
MILAN, hozirda Riyozus Solihiyn ni o'qivoman, u ham alohida dastur sifatida olay marketga joylangan.
o'qib chiqqanmisiz?
(hali o'qimagan bo'sez tavsiya qilaman)
o'qib chiqqanmisiz?
(hali o'qimagan bo'sez tavsiya qilaman)
+ (1): MILAN,
Nodir MIRZO, # Nodir MIRZO (22.09.2018 / 12:55)
Bunday mavzularga kam odamni ko'zi tushadi.chunki bo`lim to`xtab qolgan, katta rejalar tuzgan muallifni vaqti ham, xohishi ham yo`q ))
Bunday mavzularga kam odamni ko'zi tushadi.chunki bo`lim to`xtab qolgan, katta rejalar tuzgan muallifni vaqti ham, xohishi ham yo`q ))
Umr bormoqda o'tib
O'lim turmaydi kutib
Ohiratni unutib
Dunyoga botib qoldik
Qayda Umar.Usmonlar
Ali,AbduRahmonlar
Sahobalar yolidan
Chiqib ketdik,yurmadik
Rasul so'zin olmadik
Qur'on o'qib turmadik
Kunda 5 vaqt bo'lsada
Namoz nima bilmadik
Qizlarga vaqt topildi
Kitob,Hadis yopildi
Kunda bayram musiqa
Azonga quloq solmadik
Alloh o'zi biladi
Jannat nasib bo'ladi
Qilsakda gunohlarni
Tavba nima bilmadik
O'lim turmaydi kutib
Ohiratni unutib
Dunyoga botib qoldik
Qayda Umar.Usmonlar
Ali,AbduRahmonlar
Sahobalar yolidan
Chiqib ketdik,yurmadik
Rasul so'zin olmadik
Qur'on o'qib turmadik
Kunda 5 vaqt bo'lsada
Namoz nima bilmadik
Qizlarga vaqt topildi
Kitob,Hadis yopildi
Kunda bayram musiqa
Azonga quloq solmadik
Alloh o'zi biladi
Jannat nasib bo'ladi
Qilsakda gunohlarni
Tavba nima bilmadik
Shayx xazratlarini "Iymon" nomli kitoblarini qayerdan topsam bo'ladi? Menincha ilk yozgan kitoblari edi mana shu kitob. O'zim o'qib bir qadrdonimga sovg'a qilib yuborgandim endi esa o'zim topa olmayapman. Bazi bir do'konlarda "iye hazratni shunaqa kitoblari ham bormikan?" Degan savol ham berishdi. O'zi unaqa katta kitob emasdi bolsa 80 yoki 100 varoqlik ixchamgina kitob edi. 91 yoki 92 yilgi nashrda edi adashmasam. Shayx xazratlarini ana shu kitob oraali tanigandim. O'ziga xos avtobiografik asarlari edi mana shu kitob. Turli xil mavzularda edi. Ilk mavzularidyoq "Ar-Rohman" surasini biroz tafsirlab berishgandi. Oy va yulduzlar haqida fikr bildirishgan.
Kimda bo'lsa sotib olaman. Shayx xazratlarini kitoblarini O'qimoqchi bo'lganlar mana shu kitobdan boshlanglar afsuslanmaysizlar xudo xohlasa.
Kimda bo'lsa sotib olaman. Shayx xazratlarini kitoblarini O'qimoqchi bo'lganlar mana shu kitobdan boshlanglar afsuslanmaysizlar xudo xohlasa.
Harry_Potter, # Harry_Potter (19.04.2019 / 16:00)
DiLLeR_BoY, Hilol Nashrdan buyurtma qilingOsha eski nashrini topib bera oladimi? 92 yoki 94 yilgi nashr aniq esimda yo'q menimcha 94 edi.
DiLLeR_BoY, Hilol Nashrdan buyurtma qilingOsha eski nashrini topib bera oladimi? 92 yoki 94 yilgi nashr aniq esimda yo'q menimcha 94 edi.
Bugun 19 apreldan 20 aprelga o'tar kechasi InshaAlloh baroat kechasi. Allohim barchamizni mana shu kechada beriladigan ajrlardan benasib qoldirmasin. Omin!
8 daqiqa 28 soniyadan keyin yozdi:
Бароат кечаси
Бароат кечаси (шаъбон ойининг 14-чисидан 15-чисига ўтар кечаси) борасида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай кўрсатма берганлар:
Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Аллоҳ таоло шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси дунё осмонига (Ўзининг шаънига мувофиқ) тушади ва Аллоҳга ширк келтирган ва қалбида гина, кудурат бор кишидан бошқа барчани мағфират қилади».
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «(Эй Оиша,) бу кеча қандай кеча эканини биласизми?» дедилар. Мен: «Аллоҳ ва Унинг Расули билувчироқ», дедим. «Бу шаъбоннинг ўн бешинчи кечасидир. Аллоҳ азза ва жалла бу кеча Ўзининг бандаларига раҳмат назари билан қарайди ва мағфират сўровчиларни мағфират қилади, раҳм сўровчиларга раҳм қилади, дилларида мусулмонларга нисбатан гина, адоват сақловчи кишиларни қандай бўлса, шундай ҳолатда қўйиб қўяди», дедилар.
Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Аллоҳ таоло шаъбоннинг ўн бешинчи кечасида раҳмат назари билан қараб, ширк келтирувчи ва қалбида бирорта мусулмонга нисбатан гина-адоват сақловчи кишилардан бошқа барча махлуқларини мағфират қилади».
Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси Аллоҳ таоло бандаларига раҳмат назари билан қарайди. Иккита шахсдан бошқа барчани мағфират қилади: бири гиначи, бошқаси ноҳақ одам ўлдирувчи», дедилар».
Усмон ибн Абул Осс розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Қачон шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси бўлса, бас, (Аллоҳ таоло тарафидан)бир нидо қилувчи нидо қилади: «Бирорта мағфират сўровчи борми, Мен уни мағфират қиламан! Бирор нарса сўровчи борми, Мен унга бераман», дейди. Шу вақтда ким (қалбидан) сўраса, унга (ўзининг шаънига мувофиқ) берилади. Зинокор ҳотин ва мушрикдан бошқа. (Булар ўзларининг ёмон амаллари сабабидан Аллоҳ таолонинг неъматидан маҳрум бўлгандирлар)».
Ато ибн Ясор розияллоҳу анҳу айтади: «Қачон шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси бўлса, ўлим фариштаси бу шаъбондан кейинги шаъбонгача ўлувчиларнинг исмини (Лавҳул маҳфуздан ўзининг дафтарига) кўчиради. Баъзи шахс зулм, тижорат ёки бирорта аёлга уйланади, ваҳоланки, унинг исми тирикларнинг қаторидан ўликларнинг қаторига кўчирилган бўлади. Қадр кечасидан кейин бу кечадан кўра афзалроқ кеча йўқ. Аллоҳ таоло (Ўзининг шаънига мувофиқ) дунё осмонига тушиб, мушрик, гиначи ва силаи раҳмни узувчилардан бошқа барчани мағфират қилади».
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Жаброил алайҳиссалом менинг олдимга келиб, айтдилар: «Бу шаъбоннинг ўн бешинчи кечасидир. Аллоҳ таоло бу кечада кўп одамларни дўзахдан озод қилади. Уларнинг адади Калб қабиласи қўйларининг жунларидан ҳам зиёда бўлади. Фақат бу кечада Аллоҳ таолога ширк келтирган, гиначи ва қариндошлик алоқаларини узувчи, изорини (манманлик билан)тўпиғидан пастга тушириб юрувчи, ота-онасига оқ бўлувчи ва хамр ичувчи кишиларга раҳмат назари билан қарамайди».
Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Ким савоб умидида қоим туриб ибодат қилса, бас, унинг қалби (қиёмат куни сабабидан) одамларнинг қалби ўлган пайтда унинг қалби ўлмайди». Имом Шофеъий роҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: «Бизга шу гап етдики, беш кечада дуолар қабул қилинар экан: жума кечаси, ийдул азҳо кечаси, ийдул фитр кечаси, ражаб ойининг аввалги кечаси ва шаъбон ойининг ўн бешинчи кечаси».
Ашраф Али Таҳонавий раҳматуллоҳи алайҳ: «Бу кечада бедор бўлиб, ибодат қилиш хоҳ у хилватда бўлсин ёки очиқликда бўлсин, афзалдир. Лекин жамланмасликка эътибор қаратиш лозим», дедилар.
Муфтий Муҳаммад Шафиъ раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: «Юқоридаги ҳадислардан бу кечанинг фазилатлари маълум бўлганидек, мусулмонларга бу кечада қуйидаги амалларни қилиш суннат экани маълум бўлади:
1. Кечани бедор ўтказиб, намоз ва зикр, тиловатга машғул бўлиш;
2. Аллоҳ таолодан мағфират, оқибат ва ўзининг дунёю охиратдаги мақсадларининг ҳосил бўлишини дуо қилиб сўраш».
Аҳли сунна вал жамоа улуғлари бу кечада бедор бўлиб ибодат қилиб чиқишни ўзларига одат қилганлар. Ибн Ражаб Ҳанбалий раҳматуллоҳи алайҳ (ваф. 795/1393) бу ҳақда шундай деганлар:
«Шаъбондан ўн бешинчи кечада Шом аҳлидан бўлган Холид ибн Миъдон, Макҳул, Луқмон ибн Омир ва бошқа тобеъинлар у кечани улуғлаб, қаттиқ ибодат қилар эдилар. Инсонлар у кечанинг фазилатини ва улуғлашни улардан ўрганганлар».
Бароат кечасини ихлос билан бедор ўтказиш ва у кечада Аллоҳ таолони рози қилишга уриниш барчамиз учун зарурдир. Қайси бир киши у кечани бедор ўтказишни бидъат деб билса, уни Аллоҳга ҳавола қилинг ва унинг ташвиқотларига ҳаргиз эътибор берманг. Чунки бароат кечасини бедор ўтказиш Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан собит бўлган амалдир. Салаф олимлар ҳам бароат кечасини бедор ўтказишга муттасил амал қилганлар. Фақиҳлар томонидан бу кунни бедор ўтказиш мустаҳаб деб белгиланган.
Ҳасан ибн Аммор ибн Али Шурунбулоли Ҳанафий раҳматуллоҳи алайҳ (ваф. 1069) айтадилар:
«Кечаси қоим бўлишнинг маъноси кечанинг аксар қисмида ибодат билан, бир қавлда эса кечанинг озгина қисмида Қуръон, ҳадис ўқиш ёки уларни эшитиш ёки тасбеҳ, ёки Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга салават айтиш билан машғул бўлишдир».
Бундан маълум бўладики, ушбу кеча учун бирор хос ибодат тайин қилинмаган. Кимнинг кучи қанча вақт Аллоҳ таолони ёд этишга қодир бўлса, ўшанча вақтни Қуръон ва ҳадис тиловати билан ёки уларни эшитиш билан ўтказиш лозим. Шу билан бир қаторда тасбеҳ, дуруду шариф ва нафл намозларни ўқиш лозим. Баъзи бир улуғлар бу кечада тасбеҳ намози ўқишни одат қилиб олган эдилар. Агар тасбеҳ намозини ўқий олса, уни ўқийди. Чунки у ҳақда келган ҳадисларда унинг фазилати жуда катта, деб айтилган.
* * *
Sha’bonning 15-kuni ro‘za tutish
Muborak Ramazon oyi kelishidan oldin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uni kutib olish uchun ibodatga bellarini mahkam bog‘lar edilar. U zot odatdagi ibodatlariga qo‘shimcha yana ibodat qilar edilar.
U zot sollallohu alayhi vasallam muborak Ramazon oyiga tayyorgarlik ko‘rish uchun sha’bon oyining o‘n beshinchi kechasida ibodat qilishga va uning kunduzida ro‘za tutishga targ‘ib qilar edilar. Buni Oisha onamizning rivoyatlaridan bilib olsak ham bo‘ladi:
U zot aytdilar: «Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning boshqa oylarda sha’bon oyidagi kabi ko‘p ro‘za tutganlarini ko‘rmadim» («SahihiMuslim»).
Hazrati Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sha’bon oyida ko‘p ro‘za tutganlarini dalil qilib, alloma imom Navaviy bu oyda ro‘za tutishni sunnat deb aytganlar: «Sha’bon oyida ro‘za tutish sunnatdandir» («Al Majmu’ sharhul Muhazzab»).
Yuqorida zikr qilingan Oisha roziyallohu anhoning hadislari va boshqa ko‘pgina hadislardan shu ma’lum bo‘ladiki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sha’bonning o‘n beshinchi kuni ro‘za tutishga barcha ummatlarini targ‘ib qilganlari Ramazon oyiga tayyorgarlik ko‘rish uchun ekan. Ashraf Ali Tahonaviy rahmatullohi alayhi shunga ishora qilib aytadilar: «Mening nazdimda bu xos ro‘zaning hikmati shuki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Ramazondan oldin, sha’bonning yarmida Ramazonning ro‘zasiga namuna bo‘lishi uchun ro‘za tutganlar. Toki Ramazondan vahshat va haybat bo‘lib, qanday qilib ro‘za tutaman, endi ro‘zamiz qanday holatda bo‘lar ekan, deb o‘ylamasin. Shuning uchun Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sha’bonning o‘n beshinchi kuni ro‘za tutishga buyurganlar».
Ya’ni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Marhamat, sha’bonning o‘n beshinchi kuni ro‘za tutib ko‘ringlar, Ramazonning ro‘zasi qanday ekanini bilib olasizlar», demoqdalar. Bu bir kunlik ro‘zani tutishga hammada himmat topiladi. To‘liq bir kun ro‘za tutgan kishiga Ramazonning ro‘zasi ham shunday bo‘lishi ma’lum bo‘ladi. o‘n beshinchi kechada bedor bo‘lib ibodat qilish esa tarovehga namunadir. Ya’ni tarovehda qanday qilib ibodat qilamiz ekan, degan odam shu kechada turib, ibodat qilsa, tarovehning qanday ekani ma’lum bo‘ladi. «Bugun tuni bilan bedor bo‘ldik, tarovehda bir-ikki soat turish nima bo‘libdi», degan fikr paydo bo‘ladi. Bu kechada qilingan ibodat mislga-misl bilan yordam qilishdir («Al-yusr ma’al-usr»).
Baroat kechasi
Baroat kechasi (sha’bon oyining 14-chisidan 15-chisiga o‘tar kechasi) borasida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday ko‘rsatma berganlar:
Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Alloh taolo sha’bonning o‘n beshinchi kechasi dunyo osmoniga (O‘zining sha’niga muvofiq) tushadi va Allohga shirk keltirgan va qalbida gina, kudurat bor kishidan boshqa barchani mag‘firat qiladi».
«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «(Ey Oisha,) bu kecha qanday kecha ekanini bilasizmi?» dedilar. Men: «Alloh va Uning Rasuli biluvchiroq», dedim. «Bu sha’bonning o‘n beshinchi kechasidir. Alloh azza va jalla bu kecha O‘zining bandalariga rahmat nazari bilan qaraydi va mag‘firat so‘rovchilarni mag‘firat qiladi, rahm so‘rovchilarga rahm qiladi, dillarida musulmonlarga nisbatan gina, adovat saqlovchi kishilarni qanday bo‘lsa, shunday holatda qo‘yib qo‘yadi», dedilar.
Abu Muso Ash’ariy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Alloh taolo sha’bonning o‘n beshinchi kechasida rahmat nazari bilan qarab, shirk keltiruvchi va qalbida birorta musulmonga nisbatan gina-adovat saqlovchi kishilardan boshqa barcha maxluqlarini mag‘firat qiladi».
Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Sha’bonning o‘n beshinchi kechasi Alloh taolo bandalariga rahmat nazari bilan qaraydi. Ikkita shaxsdan boshqa barchani mag‘firat qiladi: biri ginachi, boshqasi nohaq odam o‘ldiruvchi», dedilar».
Usmon ibn Abul Oss roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Qachon sha’bonning o‘n beshinchi kechasi bo‘lsa, bas, (Alloh taolo tarafidan)bir nido qiluvchi nido qiladi: «Birorta mag‘firat so‘rovchi bormi, Men uni mag‘firat qilaman! Biror narsa so‘rovchi bormi, Men unga beraman», deydi. Shu vaqtda kim (qalbidan) so‘rasa, unga (o‘zining sha’niga muvofiq) beriladi. Zinokor hotin va mushrikdan boshqa. (Bular o‘zlarining yomon amallari sababidan Alloh taoloning ne’matidan mahrum bo‘lgandirlar)».
Ato ibn Yasor roziyallohu anhu aytadi: «Qachon sha’bonning o‘n beshinchi kechasi bo‘lsa, o‘lim farishtasi bu sha’bondan keyingi sha’bongacha o‘luvchilarning ismini (Lavhul mahfuzdan o‘zining daftariga) ko‘chiradi. Ba’zi shaxs zulm, tijorat yoki birorta ayolga uylanadi, vaholanki, uning ismi tiriklarning qatoridan o‘liklarning qatoriga ko‘chirilgan bo‘ladi. Qadr kechasidan keyin bu kechadan ko‘ra afzalroq kecha yo‘q. Alloh taolo (O‘zining sha’niga muvofiq) dunyo osmoniga tushib, mushrik, ginachi va silai rahmni uzuvchilardan boshqa barchani mag‘firat qiladi».
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Jabroil alayhissalom mening oldimga kelib, aytdilar: «Bu sha’bonning o‘n beshinchi kechasidir. Alloh taolo bu kechada ko‘p odamlarni do‘zaxdan ozod qiladi. Ularning adadi Kalb qabilasi qo‘ylarining junlaridan ham ziyoda bo‘ladi. Faqat bu kechada Alloh taologa shirk keltirgan, ginachi va qarindoshlik aloqalarini uzuvchi, izorini (manmanlik bilan)to‘pig‘idan pastga tushirib yuruvchi, ota-onasiga oq bo‘luvchi va xamr ichuvchi kishilarga rahmat nazari bilan qaramaydi».
Abu Dardo roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Kim savob umidida qoim turib ibodat qilsa, bas, uning qalbi (qiyomat kuni sababidan) odamlarning qalbi o‘lgan paytda uning qalbi o‘lmaydi». Imom Shofe’iy rohmatullohi alayh aytadilar: «Bizga shu gap yetdiki, besh kechada duolar qabul qilinar ekan: juma kechasi, iydul azho kechasi, iydul fitr kechasi, rajab oyining avvalgi kechasi va sha’bon oyining o‘n beshinchi kechasi».
Ashraf Ali Tahonaviy rahmatullohi alayh: «Bu kechada bedor bo‘lib, ibodat qilish xoh u xilvatda bo‘lsin yoki ochiqlikda bo‘lsin, afzaldir. Lekin jamlanmaslikka e’tibor qaratish lozim», dedilar.
Muftiy Muhammad Shafi’ rahmatullohi alayh aytadilar: «Yuqoridagi hadislardan bu kechaning fazilatlari ma’lum bo‘lganidek, musulmonlarga bu kechada quyidagi amallarni qilish sunnat ekani ma’lum bo‘ladi:
1. Kechani bedor o‘tkazib, namoz va zikr, tilovatga mashg‘ul bo‘lish;
2. Alloh taolodan mag‘firat, oqibat va o‘zining dunyoyu oxiratdagi maqsadlarining hosil bo‘lishini duo qilib so‘rash».
Ahli sunna val jamoa ulug‘lari bu kechada bedor bo‘lib ibodat qilib chiqishni o‘zlariga odat qilganlar. Ibn Rajab Hanbaliy rahmatullohi alayh (vaf. 795/1393) bu haqda shunday deganlar:
«Sha’bondan o‘n beshinchi kechada Shom ahlidan bo‘lgan Xolid ibn Mi’don, Makhul, Luqmon ibn Omir va boshqa tobe’inlar u kechani ulug‘lab, qattiq ibodat qilar edilar. Insonlar u kechaning fazilatini va ulug‘lashni ulardan o‘rganganlar».
Baroat kechasini ixlos bilan bedor o‘tkazish va u kechada Alloh taoloni rozi qilishga urinish barchamiz uchun zarurdir. Qaysi bir kishi u kechani bedor o‘tkazishni bid’at deb bilsa, uni Allohga havola qiling va uning tashviqotlariga hargiz e’tibor bermang. Chunki baroat kechasini bedor o‘tkazish Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan sobit bo‘lgan amaldir. Salaf olimlar ham baroat kechasini bedor o‘tkazishga muttasil amal qilganlar. Faqihlar tomonidan bu kunni bedor o‘tkazish mustahab deb belgilangan.
Hasan ibn Ammor ibn Ali Shurunbuloli Hanafiy rahmatullohi alayh (vaf. 1069) aytadilar:
«Kechasi qoim bo‘lishning ma’nosi kechaning aksar qismida ibodat bilan, bir qavlda esa kechaning ozgina qismida Qur’on, hadis o‘qish yoki ularni eshitish yoki tasbeh, yoki Nabiy sollallohu alayhi vasallamga salavat aytish bilan mashg‘ul bo‘lishdir».
Bundan ma’lum bo‘ladiki, ushbu kecha uchun biror xos ibodat tayin qilinmagan. Kimning kuchi qancha vaqt Alloh taoloni yod etishga qodir bo‘lsa, o‘shancha vaqtni Qur’on va hadis tilovati bilan yoki ularni eshitish bilan o‘tkazish lozim. Shu bilan bir qatorda tasbeh, durudu sharif va nafl namozlarni o‘qish lozim. Ba’zi bir ulug‘lar bu kechada tasbeh namozi o‘qishni odat qilib olgan edilar. Agar tasbeh namozini o‘qiy olsa, uni o‘qiydi. Chunki u haqda kelgan hadislarda uning fazilati juda katta, deb aytilgan.
8 daqiqa 28 soniyadan keyin yozdi:
Бароат кечаси
Бароат кечаси (шаъбон ойининг 14-чисидан 15-чисига ўтар кечаси) борасида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай кўрсатма берганлар:
Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Аллоҳ таоло шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси дунё осмонига (Ўзининг шаънига мувофиқ) тушади ва Аллоҳга ширк келтирган ва қалбида гина, кудурат бор кишидан бошқа барчани мағфират қилади».
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «(Эй Оиша,) бу кеча қандай кеча эканини биласизми?» дедилар. Мен: «Аллоҳ ва Унинг Расули билувчироқ», дедим. «Бу шаъбоннинг ўн бешинчи кечасидир. Аллоҳ азза ва жалла бу кеча Ўзининг бандаларига раҳмат назари билан қарайди ва мағфират сўровчиларни мағфират қилади, раҳм сўровчиларга раҳм қилади, дилларида мусулмонларга нисбатан гина, адоват сақловчи кишиларни қандай бўлса, шундай ҳолатда қўйиб қўяди», дедилар.
Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Аллоҳ таоло шаъбоннинг ўн бешинчи кечасида раҳмат назари билан қараб, ширк келтирувчи ва қалбида бирорта мусулмонга нисбатан гина-адоват сақловчи кишилардан бошқа барча махлуқларини мағфират қилади».
Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси Аллоҳ таоло бандаларига раҳмат назари билан қарайди. Иккита шахсдан бошқа барчани мағфират қилади: бири гиначи, бошқаси ноҳақ одам ўлдирувчи», дедилар».
Усмон ибн Абул Осс розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Қачон шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси бўлса, бас, (Аллоҳ таоло тарафидан)бир нидо қилувчи нидо қилади: «Бирорта мағфират сўровчи борми, Мен уни мағфират қиламан! Бирор нарса сўровчи борми, Мен унга бераман», дейди. Шу вақтда ким (қалбидан) сўраса, унга (ўзининг шаънига мувофиқ) берилади. Зинокор ҳотин ва мушрикдан бошқа. (Булар ўзларининг ёмон амаллари сабабидан Аллоҳ таолонинг неъматидан маҳрум бўлгандирлар)».
Ато ибн Ясор розияллоҳу анҳу айтади: «Қачон шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси бўлса, ўлим фариштаси бу шаъбондан кейинги шаъбонгача ўлувчиларнинг исмини (Лавҳул маҳфуздан ўзининг дафтарига) кўчиради. Баъзи шахс зулм, тижорат ёки бирорта аёлга уйланади, ваҳоланки, унинг исми тирикларнинг қаторидан ўликларнинг қаторига кўчирилган бўлади. Қадр кечасидан кейин бу кечадан кўра афзалроқ кеча йўқ. Аллоҳ таоло (Ўзининг шаънига мувофиқ) дунё осмонига тушиб, мушрик, гиначи ва силаи раҳмни узувчилардан бошқа барчани мағфират қилади».
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Жаброил алайҳиссалом менинг олдимга келиб, айтдилар: «Бу шаъбоннинг ўн бешинчи кечасидир. Аллоҳ таоло бу кечада кўп одамларни дўзахдан озод қилади. Уларнинг адади Калб қабиласи қўйларининг жунларидан ҳам зиёда бўлади. Фақат бу кечада Аллоҳ таолога ширк келтирган, гиначи ва қариндошлик алоқаларини узувчи, изорини (манманлик билан)тўпиғидан пастга тушириб юрувчи, ота-онасига оқ бўлувчи ва хамр ичувчи кишиларга раҳмат назари билан қарамайди».
Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Ким савоб умидида қоим туриб ибодат қилса, бас, унинг қалби (қиёмат куни сабабидан) одамларнинг қалби ўлган пайтда унинг қалби ўлмайди». Имом Шофеъий роҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: «Бизга шу гап етдики, беш кечада дуолар қабул қилинар экан: жума кечаси, ийдул азҳо кечаси, ийдул фитр кечаси, ражаб ойининг аввалги кечаси ва шаъбон ойининг ўн бешинчи кечаси».
Ашраф Али Таҳонавий раҳматуллоҳи алайҳ: «Бу кечада бедор бўлиб, ибодат қилиш хоҳ у хилватда бўлсин ёки очиқликда бўлсин, афзалдир. Лекин жамланмасликка эътибор қаратиш лозим», дедилар.
Муфтий Муҳаммад Шафиъ раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: «Юқоридаги ҳадислардан бу кечанинг фазилатлари маълум бўлганидек, мусулмонларга бу кечада қуйидаги амалларни қилиш суннат экани маълум бўлади:
1. Кечани бедор ўтказиб, намоз ва зикр, тиловатга машғул бўлиш;
2. Аллоҳ таолодан мағфират, оқибат ва ўзининг дунёю охиратдаги мақсадларининг ҳосил бўлишини дуо қилиб сўраш».
Аҳли сунна вал жамоа улуғлари бу кечада бедор бўлиб ибодат қилиб чиқишни ўзларига одат қилганлар. Ибн Ражаб Ҳанбалий раҳматуллоҳи алайҳ (ваф. 795/1393) бу ҳақда шундай деганлар:
«Шаъбондан ўн бешинчи кечада Шом аҳлидан бўлган Холид ибн Миъдон, Макҳул, Луқмон ибн Омир ва бошқа тобеъинлар у кечани улуғлаб, қаттиқ ибодат қилар эдилар. Инсонлар у кечанинг фазилатини ва улуғлашни улардан ўрганганлар».
Бароат кечасини ихлос билан бедор ўтказиш ва у кечада Аллоҳ таолони рози қилишга уриниш барчамиз учун зарурдир. Қайси бир киши у кечани бедор ўтказишни бидъат деб билса, уни Аллоҳга ҳавола қилинг ва унинг ташвиқотларига ҳаргиз эътибор берманг. Чунки бароат кечасини бедор ўтказиш Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан собит бўлган амалдир. Салаф олимлар ҳам бароат кечасини бедор ўтказишга муттасил амал қилганлар. Фақиҳлар томонидан бу кунни бедор ўтказиш мустаҳаб деб белгиланган.
Ҳасан ибн Аммор ибн Али Шурунбулоли Ҳанафий раҳматуллоҳи алайҳ (ваф. 1069) айтадилар:
«Кечаси қоим бўлишнинг маъноси кечанинг аксар қисмида ибодат билан, бир қавлда эса кечанинг озгина қисмида Қуръон, ҳадис ўқиш ёки уларни эшитиш ёки тасбеҳ, ёки Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга салават айтиш билан машғул бўлишдир».
Бундан маълум бўладики, ушбу кеча учун бирор хос ибодат тайин қилинмаган. Кимнинг кучи қанча вақт Аллоҳ таолони ёд этишга қодир бўлса, ўшанча вақтни Қуръон ва ҳадис тиловати билан ёки уларни эшитиш билан ўтказиш лозим. Шу билан бир қаторда тасбеҳ, дуруду шариф ва нафл намозларни ўқиш лозим. Баъзи бир улуғлар бу кечада тасбеҳ намози ўқишни одат қилиб олган эдилар. Агар тасбеҳ намозини ўқий олса, уни ўқийди. Чунки у ҳақда келган ҳадисларда унинг фазилати жуда катта, деб айтилган.
* * *
Sha’bonning 15-kuni ro‘za tutish
Muborak Ramazon oyi kelishidan oldin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uni kutib olish uchun ibodatga bellarini mahkam bog‘lar edilar. U zot odatdagi ibodatlariga qo‘shimcha yana ibodat qilar edilar.
U zot sollallohu alayhi vasallam muborak Ramazon oyiga tayyorgarlik ko‘rish uchun sha’bon oyining o‘n beshinchi kechasida ibodat qilishga va uning kunduzida ro‘za tutishga targ‘ib qilar edilar. Buni Oisha onamizning rivoyatlaridan bilib olsak ham bo‘ladi:
U zot aytdilar: «Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning boshqa oylarda sha’bon oyidagi kabi ko‘p ro‘za tutganlarini ko‘rmadim» («SahihiMuslim»).
Hazrati Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sha’bon oyida ko‘p ro‘za tutganlarini dalil qilib, alloma imom Navaviy bu oyda ro‘za tutishni sunnat deb aytganlar: «Sha’bon oyida ro‘za tutish sunnatdandir» («Al Majmu’ sharhul Muhazzab»).
Yuqorida zikr qilingan Oisha roziyallohu anhoning hadislari va boshqa ko‘pgina hadislardan shu ma’lum bo‘ladiki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sha’bonning o‘n beshinchi kuni ro‘za tutishga barcha ummatlarini targ‘ib qilganlari Ramazon oyiga tayyorgarlik ko‘rish uchun ekan. Ashraf Ali Tahonaviy rahmatullohi alayhi shunga ishora qilib aytadilar: «Mening nazdimda bu xos ro‘zaning hikmati shuki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Ramazondan oldin, sha’bonning yarmida Ramazonning ro‘zasiga namuna bo‘lishi uchun ro‘za tutganlar. Toki Ramazondan vahshat va haybat bo‘lib, qanday qilib ro‘za tutaman, endi ro‘zamiz qanday holatda bo‘lar ekan, deb o‘ylamasin. Shuning uchun Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sha’bonning o‘n beshinchi kuni ro‘za tutishga buyurganlar».
Ya’ni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Marhamat, sha’bonning o‘n beshinchi kuni ro‘za tutib ko‘ringlar, Ramazonning ro‘zasi qanday ekanini bilib olasizlar», demoqdalar. Bu bir kunlik ro‘zani tutishga hammada himmat topiladi. To‘liq bir kun ro‘za tutgan kishiga Ramazonning ro‘zasi ham shunday bo‘lishi ma’lum bo‘ladi. o‘n beshinchi kechada bedor bo‘lib ibodat qilish esa tarovehga namunadir. Ya’ni tarovehda qanday qilib ibodat qilamiz ekan, degan odam shu kechada turib, ibodat qilsa, tarovehning qanday ekani ma’lum bo‘ladi. «Bugun tuni bilan bedor bo‘ldik, tarovehda bir-ikki soat turish nima bo‘libdi», degan fikr paydo bo‘ladi. Bu kechada qilingan ibodat mislga-misl bilan yordam qilishdir («Al-yusr ma’al-usr»).
Baroat kechasi
Baroat kechasi (sha’bon oyining 14-chisidan 15-chisiga o‘tar kechasi) borasida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday ko‘rsatma berganlar:
Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Alloh taolo sha’bonning o‘n beshinchi kechasi dunyo osmoniga (O‘zining sha’niga muvofiq) tushadi va Allohga shirk keltirgan va qalbida gina, kudurat bor kishidan boshqa barchani mag‘firat qiladi».
«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «(Ey Oisha,) bu kecha qanday kecha ekanini bilasizmi?» dedilar. Men: «Alloh va Uning Rasuli biluvchiroq», dedim. «Bu sha’bonning o‘n beshinchi kechasidir. Alloh azza va jalla bu kecha O‘zining bandalariga rahmat nazari bilan qaraydi va mag‘firat so‘rovchilarni mag‘firat qiladi, rahm so‘rovchilarga rahm qiladi, dillarida musulmonlarga nisbatan gina, adovat saqlovchi kishilarni qanday bo‘lsa, shunday holatda qo‘yib qo‘yadi», dedilar.
Abu Muso Ash’ariy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Alloh taolo sha’bonning o‘n beshinchi kechasida rahmat nazari bilan qarab, shirk keltiruvchi va qalbida birorta musulmonga nisbatan gina-adovat saqlovchi kishilardan boshqa barcha maxluqlarini mag‘firat qiladi».
Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Sha’bonning o‘n beshinchi kechasi Alloh taolo bandalariga rahmat nazari bilan qaraydi. Ikkita shaxsdan boshqa barchani mag‘firat qiladi: biri ginachi, boshqasi nohaq odam o‘ldiruvchi», dedilar».
Usmon ibn Abul Oss roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Qachon sha’bonning o‘n beshinchi kechasi bo‘lsa, bas, (Alloh taolo tarafidan)bir nido qiluvchi nido qiladi: «Birorta mag‘firat so‘rovchi bormi, Men uni mag‘firat qilaman! Biror narsa so‘rovchi bormi, Men unga beraman», deydi. Shu vaqtda kim (qalbidan) so‘rasa, unga (o‘zining sha’niga muvofiq) beriladi. Zinokor hotin va mushrikdan boshqa. (Bular o‘zlarining yomon amallari sababidan Alloh taoloning ne’matidan mahrum bo‘lgandirlar)».
Ato ibn Yasor roziyallohu anhu aytadi: «Qachon sha’bonning o‘n beshinchi kechasi bo‘lsa, o‘lim farishtasi bu sha’bondan keyingi sha’bongacha o‘luvchilarning ismini (Lavhul mahfuzdan o‘zining daftariga) ko‘chiradi. Ba’zi shaxs zulm, tijorat yoki birorta ayolga uylanadi, vaholanki, uning ismi tiriklarning qatoridan o‘liklarning qatoriga ko‘chirilgan bo‘ladi. Qadr kechasidan keyin bu kechadan ko‘ra afzalroq kecha yo‘q. Alloh taolo (O‘zining sha’niga muvofiq) dunyo osmoniga tushib, mushrik, ginachi va silai rahmni uzuvchilardan boshqa barchani mag‘firat qiladi».
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Jabroil alayhissalom mening oldimga kelib, aytdilar: «Bu sha’bonning o‘n beshinchi kechasidir. Alloh taolo bu kechada ko‘p odamlarni do‘zaxdan ozod qiladi. Ularning adadi Kalb qabilasi qo‘ylarining junlaridan ham ziyoda bo‘ladi. Faqat bu kechada Alloh taologa shirk keltirgan, ginachi va qarindoshlik aloqalarini uzuvchi, izorini (manmanlik bilan)to‘pig‘idan pastga tushirib yuruvchi, ota-onasiga oq bo‘luvchi va xamr ichuvchi kishilarga rahmat nazari bilan qaramaydi».
Abu Dardo roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Kim savob umidida qoim turib ibodat qilsa, bas, uning qalbi (qiyomat kuni sababidan) odamlarning qalbi o‘lgan paytda uning qalbi o‘lmaydi». Imom Shofe’iy rohmatullohi alayh aytadilar: «Bizga shu gap yetdiki, besh kechada duolar qabul qilinar ekan: juma kechasi, iydul azho kechasi, iydul fitr kechasi, rajab oyining avvalgi kechasi va sha’bon oyining o‘n beshinchi kechasi».
Ashraf Ali Tahonaviy rahmatullohi alayh: «Bu kechada bedor bo‘lib, ibodat qilish xoh u xilvatda bo‘lsin yoki ochiqlikda bo‘lsin, afzaldir. Lekin jamlanmaslikka e’tibor qaratish lozim», dedilar.
Muftiy Muhammad Shafi’ rahmatullohi alayh aytadilar: «Yuqoridagi hadislardan bu kechaning fazilatlari ma’lum bo‘lganidek, musulmonlarga bu kechada quyidagi amallarni qilish sunnat ekani ma’lum bo‘ladi:
1. Kechani bedor o‘tkazib, namoz va zikr, tilovatga mashg‘ul bo‘lish;
2. Alloh taolodan mag‘firat, oqibat va o‘zining dunyoyu oxiratdagi maqsadlarining hosil bo‘lishini duo qilib so‘rash».
Ahli sunna val jamoa ulug‘lari bu kechada bedor bo‘lib ibodat qilib chiqishni o‘zlariga odat qilganlar. Ibn Rajab Hanbaliy rahmatullohi alayh (vaf. 795/1393) bu haqda shunday deganlar:
«Sha’bondan o‘n beshinchi kechada Shom ahlidan bo‘lgan Xolid ibn Mi’don, Makhul, Luqmon ibn Omir va boshqa tobe’inlar u kechani ulug‘lab, qattiq ibodat qilar edilar. Insonlar u kechaning fazilatini va ulug‘lashni ulardan o‘rganganlar».
Baroat kechasini ixlos bilan bedor o‘tkazish va u kechada Alloh taoloni rozi qilishga urinish barchamiz uchun zarurdir. Qaysi bir kishi u kechani bedor o‘tkazishni bid’at deb bilsa, uni Allohga havola qiling va uning tashviqotlariga hargiz e’tibor bermang. Chunki baroat kechasini bedor o‘tkazish Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan sobit bo‘lgan amaldir. Salaf olimlar ham baroat kechasini bedor o‘tkazishga muttasil amal qilganlar. Faqihlar tomonidan bu kunni bedor o‘tkazish mustahab deb belgilangan.
Hasan ibn Ammor ibn Ali Shurunbuloli Hanafiy rahmatullohi alayh (vaf. 1069) aytadilar:
«Kechasi qoim bo‘lishning ma’nosi kechaning aksar qismida ibodat bilan, bir qavlda esa kechaning ozgina qismida Qur’on, hadis o‘qish yoki ularni eshitish yoki tasbeh, yoki Nabiy sollallohu alayhi vasallamga salavat aytish bilan mashg‘ul bo‘lishdir».
Bundan ma’lum bo‘ladiki, ushbu kecha uchun biror xos ibodat tayin qilinmagan. Kimning kuchi qancha vaqt Alloh taoloni yod etishga qodir bo‘lsa, o‘shancha vaqtni Qur’on va hadis tilovati bilan yoki ularni eshitish bilan o‘tkazish lozim. Shu bilan bir qatorda tasbeh, durudu sharif va nafl namozlarni o‘qish lozim. Ba’zi bir ulug‘lar bu kechada tasbeh namozi o‘qishni odat qilib olgan edilar. Agar tasbeh namozini o‘qiy olsa, uni o‘qiydi. Chunki u haqda kelgan hadislarda uning fazilati juda katta, deb aytilgan.
+ (1): Harry_Potter,
Onlayn: 829 (1/828)
Forumga a'zo bo'lish
Bosh sahifa